0707171758
NGUYỄN THANH VÂN
Việc bán tháo những bằng sáng chế của startup zGlue ở Silicon Valley hồi năm 2021 hầu như không khiến ai để tâm, ngoại trừ một chi tiết duy nhất: Những công nghệ mà họ sở hữu, được thiết kế để cắt giảm cả thời gian lẫn kinh phí sản xuất chip bán dẫn. Hơn 1 năm sau, những bằng sáng chế này được liệt kê trong danh sách sở hữu trí tuệ của Chipuller, một startup Trung Quốc, có trụ sở tại Thâm Quyến.
Những bằng sáng chế này có liên quan tới công nghệ chiplet, giải pháp tiết kiệm chi phí để đặt những gói bán dẫn nhỏ, ghép lại với nhau trở thành một chip xử lý hiệu năng cao, đủ sức vận hành mọi hệ thống thiết bị, từ trung tâm dữ liệu cho tới thiết bị tiêu dùng.
Quy trình chuyển giao công nghệ được mô tả ở trên hầu như bị ngó lơ suốt thời gian qua. Nhưng trùng hợp thay, quá trình đi gom những bằng sáng chế liên quan tới công nghệ bán dẫn cũng rơi vào đúng thời điểm Trung Quốc đẩy mạnh phát triển công nghệ chiplet trong vòng 2 năm trở lại đây. Đó là kết luận của Reuters sau khi họ phân tích hàng trăm bằng sáng chế có liên quan tới ngành công nghiệp bán dẫn ở Mỹ và Trung Quốc, cùng rất nhiều tài liệu của các cơ quan chính phủ Trung Quốc, nghiên cứu khoa học, v.v…
Các chuyên gia trong ngành cho rằng, công nghệ chiplet đã trở nên quan trọng hơn bao giờ hết đối với Trung Quốc, kể từ thời điểm Mỹ có những động thái cấm vận, chặn nguồn cung ứng thiết bị, công nghệ và sản phẩm chip bán dẫn, phục vụ cho việc sản xuất những con chip tân tiến nhất hiện giờ. Chiplet giờ đã trở thành chiến lược chủ đạo phục vụ cho kế hoạch tự chủ sản xuất bán dẫn của Trung Quốc.
Chia sẻ với Reuters, chủ tịch Chipuller, Yang Meng cho rằng, xét riêng tới công nghệ chiplet, “Trung Quốc và Mỹ đang có xuất phát điểm ngang bằng.” Ở những khía cạnh khác, công nghệ khác mới tồn tại những khoảng cách rất lớn giữa Trung Quốc và Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan.
Theo Reuters, những năm gần đây, các cơ quan quản lý tại Trung Quốc bắt đầu đề cập nhiều hơn tới công nghệ chiplet. Ít nhất 20 tài liệu chính sách từ cấp địa phương tới trung ương đều nhắc tới công nghệ này như một phần của chiến lược tăng khả năng phát triển những công nghệ chủ chốt và hiện đại của Trung Quốc.
Charles Shi, nhà phân tích thị trường chip của Needham cho rằng: “Công nghệ chiplet có một ý nghĩa đặc biệt với Trung Quốc, xét tới những giới hạn mà họ gặp phải trong việc tiếp cận nguồn cung thiết bị gia công chip bán dẫn. Nhờ chiplet, họ vẫn có thể phát triển công nghệ 3D stacking hoặc những công nghệ khác mà không bị những động thái cấm vận làm ảnh hưởng. Đó là chiến lược tổng quát, và tôi nghĩ có thể nó sẽ phát huy tác dụng."
Vài năm gần đây, công nghệ chiplet đã được rất nhiều tập đoàn lớn ứng dụng, để đối phó với chi phí gia công bán dẫn càng lúc càng cao, nhất là ở những tiến trình hiện đại nhất bây giờ, khi các tập đoàn công nghệ lớn nhất hành tinh chạy đua để thu gọn khoảng cách và chính bản thân kích thước từng transistor, giờ được đo đếm bằng khoảng cách của vài nguyên tử.
Apple, AMD hay sắp tới là Intel đều đang ứng dụng chiplet trong những sản phẩm thương mại hiện đại nhất của họ. Một trong những chip xử lý của Trung Quốc được phương Tây nhắc tới nhiều nhất, Loongson 3D5000 cũng dùng công nghệ chiplet để nhồi 32 nhân xử lý vào bên trong con chip.
Theo Dongguan Securities, khoảng ¼ tổng số trung tâm đóng gói chip và thử nghiệm chip trên toàn thế giới đều đặt tại Trung Quốc. Điều này có thể tạo ra lợi thế trong việc tận dụng công nghệ chiplet. Nhưng chủ tịch Yang của Chipuller cho rằng, tỷ trọng nhà xưởng và trung tâm sản xuất bán dẫn ở Trung Quốc đủ tầm để được coi là “lợi thế” thì không nhiều. Theo vị này, trong điều kiện lý tưởng, chiplet được tùy chỉnh theo yêu cầu của khách hàng có thể được tạo ra trong khoảng thời gian rất ngắn, chỉ từ 3 đến 4 tháng, và đây là lợi thế duy nhất mà Trung Quốc đang có.
Theo Charles Shi, năm 2021, Trung Quốc mua lượng thiết bị đóng gói chip bán dẫn với trị giá 3.3 tỷ USD, tăng mạnh so với năm 2018 là 1.7 tỷ USD, và tới năm 2022, vì những khó khăn trong ngành chip bán dẫn trước cuộc khủng hoảng thừa, con số này giảm xuống còn 2.3 tỷ USD.
Những tài liệu của chính phủ Trung Quốc cũng đề cập tới hàng triệu USD tiền trợ cấp cho các nhà nghiên cứu làm việc để phát triển công nghệ chiplet, và trong vài năm trở lại đây, cũng không thiếu những công ty vừa và nhỏ được thành lập để đáp ứng nhu cầu đóng gói chip.
Theo thư viện sở hữu trí tuệ Acclaim của đơn vị quản lý Anaqua, bất chấp những khó khăn tạo ra từ cuộc chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, Chipuller của Trung Quốc vẫn thu thập được 28 bằng sáng chế do zGlue của Mỹ sở hữu, hoặc do các cựu nhân viên của zGlue tạo ra, đứng tên công ty trong bằng sáng chế.
Để làm được điều này, Chipuller làm hai bước, đầu tiên là tạo ra một công ty ma có tên North Sea Investment, có trụ sở đặt tại British Virgin Islands. Sau khi công ty này mua xong bằng sáng chế, nó được chuyển giao cho Chipuller.
Điều này đang tạo ra những lo ngại ở Mỹ, liên quan tới chảy máu chất xám và sở hữu trí tuệ. CFIUS, ủy ban đầu tư nước ngoài tại Mỹ là đơn vị thực hiện điều tra và xác định xem một thương vụ có ảnh hưởng tới an ninh và lợi ích quốc gia hay không. Các luật sư của CFIUS cho rằng việc bán bằng sáng chế không cho phép họ có quyền lực đưa ra quyết định thương vụ có được diễn ra hay không.
Vì lý do đó, hạ nghị sĩ Mike Gallagher cho rằng, trường hợp zGlue bán bằng sáng chế công nghệ chiplet là một lý do cần tới sự tái cơ cấu khẩn cấp của CFIUS: “Các công ty của Trung Quốc không thể có quyền lợi dụng những công ty Mỹ gặp khó khăn để chuyển sở hữu trí tuệ của Mỹ về Trung Quốc.”
Về phía Chipuller và zGlue, chủ tịch Yang tự coi bản thân là một trong những người sáng lập zGlue khi đầu tư cho đơn vị này vào năm 2015, sau đó trở thành giám đốc cũng như chủ tịch của đơn vị này.
Điều quan trọng hơn, Chipuller không phải đơn vị Trung Quốc duy nhất sở hữu những bằng sáng chế quan trọng liên quan tới công nghệ chiplet. Huawei trong thời gian qua cũng đã liên tục đăng ký bản quyền sở hữu trí tuệ những công nghệ và kỹ thuật liên quan tới chiplet. Chỉ tính riêng trong năm 2022, con số bằng sáng chế liên quan tới chiplet mà Huawei đã đăng ký tại Trung Quốc đã vượt qua con số 900. Con số này năm 2017 chỉ là… 30.
Bên cạnh đó, các tập đoàn công nghệ nhỏ hơn cũng đang có khoản đầu tư rất mạnh tay, ước tính lên tới hơn 40 tỷ Nhân Dân Tệ, tương đương 5.6 tỷ USD. Trong số đó phải kể tới TongFu Microelectronics, JCET Group, ESWIN Technology Group…
Cuối cùng, xin phép dẫn lời của Yang Meng trên mạng xã hội WeChat: “Công nghệ chiplet là nguồn lực công nghệ trung tâm để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Trung Quốc. Nhiệm vụ và trách nhiệm của chúng ta là đem chúng về với Trung Quốc.”