0707171758
NGUYỄN THANH VÂN
Mua xong Twitter, cuối cùng tham vọng gần 3 thập kỷ của Elon Musk, tạo ra được một nền tảng trực tuyến phục vụ mọi nhu cầu của mọi người trên thế giới, thứ mà ông đặt tên là X.com cuối cùng cũng có thể thực hiện. Sẽ là dễ hiểu khi đem tham vọng này so sánh với ứng dụng phổ biến nhất Trung Quốc hiện giờ, WeChat, vì về cơ bản, kết cấu và cách vận hành của WeChat và những gì nằm trong kế hoạch của Elon Musk với X là giống hệt nhau.
Có một vấn đề nho nhỏ. Cách thị trường Mỹ và Trung Quốc vận hành khác nhau hoàn toàn.
Từ tận tháng 5/2022, Elon Musk nói trong podcast All-In: “Với những người đã dùng WeChat, tôi nghĩ nó là một mô hình tốt. Cái gì nó cũng làm được. Cơ bản nó giống như Twitter kết hợp với PayPal, cộng thêm nhiều thứ cùng gộp lại vào một ứng dụng, với giao diện thực sự tốt. Nó là một ứng dụng xuất sắc. Chúng ta chẳng có ứng dụng nào giống như thế ngoài lãnh thổ Trung Quốc cả.”
Điều đó đưa chúng ta đến với vấn đề đầu tiên:
WeChat được định hình “phục vụ mọi thứ” từ đầu, Twitter/X thì không
Ở Trung Quốc, có vài luật lệ kinh doanh. Một trong số đó là để mọi thứ trôi chảy, phải có đủ mọi yếu tố “thiên thời địa lợi nhân hòa.” Ở Mỹ, tình hình thị trường dịch vụ trực tuyến hoàn toàn không ủng hộ cho tầm nhìn “ứng dụng X” của Elon Musk.
![[IMG]](https://photo2.tinhte.vn/data/attachment-files/2023/07/6514638_Tinhte-X1.jpg)
Musk lấy Twitter làm tiền đề phát triển X, nhưng WeChat thì khác. Khi Tencent bắt đầu phát triển ứng dụng này, họ không định hướng tạo ra một mạng xã hội, mà đã có tính toán làm một ứng dụng phục vụ đủ mọi nhu cầu của người Trung Quốc ngay từ ngày đầu tiên. Khởi đầu, WeChat ra mắt năm 2011 là một ứng dụng nhắn tin. Và nhờ sức mạnh của dân số, WeChat giờ mỗi tháng có 1.3 tỷ người dùng theo Statista. Con số này của Twitter chỉ là 1/4.
Công bằng mà nói thì thực sự rất dễ rơi vào cái bẫy khi ngộ nhận rằng, thêm đủ tính năng cho X là sẽ lôi kéo được người dùng. Đến lúc này, khác biệt giữa thị trường Trung Quốc và phương Tây được mô tả vô cùng rõ ràng.
WeChat ngay từ ban đầu được tạo ra với mục tiêu “trói chân” người dùng trong một hệ sinh thái xã hội hoàn chỉnh. Cái này thì Twitter hay Facebook bao nhiêu năm cũng không làm được. Lượn một vòng Tinh Tế, chẳng thiếu những lần có anh chị em từng sinh sống, học tập và làm việc ở Trung Quốc mô tả cái cách WeChat vận hành. Nếu sống ở đây, thì gần như không thể nào bỏ được WeChat vì anh em, bạn bè, người thân, ông bà, cô dì chú bác, phụ huynh, hay thậm chí đồng nghiệp và sếp ở chỗ làm đều có tài khoản WeChat. Ở đất nước mà tuyệt đại đa số ứng dụng nước ngoài đều không được vận hành, và ở bên trong “Vạn lý trường thành ảo”, WeChat là vua.
Mà kể cả có muốn, thì cũng không bỏ WeChat được đơn giản vì đến mua mớ rau ngoài chợ giờ cũng quét WeChat Pay, chứ không trả tiền mặt. Thành ra mấy câu bình luận của người Việt trên mạng xã hội nói “thương mại điện tử Trung Quốc đi xa hơn phương Tây mấy năm” chắc cũng có lý lẽ để biện minh.
Rồi cũng nhờ WeChat, người TQ đóng tiền điện tiền nước, đóng phạt vi phạm giao thông, hay thậm chí là đăng ký đi khám bệnh ở bệnh viện. Và những tính năng ấy đã vận hành từ vài năm nay. Các chuyên gia cho rằng, Musk không chỉ đánh giá sai thị trường phương Tây, mà còn đang chậm chân nữa.
Uber, PayPal, Venmo, Instagram, Netflix…
Đương nhiên nhờ sức hút và sự tò mò, những tính năng mới mà X thêm vào ứng dụng chắc chắn sẽ thu hút được một bộ phận người dùng trải nghiệm thử, và trong số đó sẽ có những người gắn bó với hệ sinh thái ứng dụng X. Còn lại, sau khi sức hút đã nguội, thì giống hệt như Threads mấy tuần qua, mọi người sẽ lại trở về với ứng dụng thân thuộc họ đã dùng nhiều năm nay.
WeChat thành công không chỉ vì định hướng và bề dày lịch sử vận hành hơn một thập kỷ ở Trung Quốc, mà nó thành công còn nhờ chiến lược quản lý biến WeChat thành một giải pháp gần như độc tôn ở đại lục, giữa thời điểm sân chơi ứng dụng số vẫn còn non trẻ.
Thời ấy, Uber, Lyft hay Didi Chuxing vẫn còn đang trong giai đoạn thai nghén, vừa bắt đầu chập chững chào đời. Khi có WeChat, Facebook vẫn còn chưa mua được Instagram và WhatsApp. Mà điều đó cũng không quan trọng vì anh em nào đi Trung Quốc rồi đều hiểu, muốn vào được mấy ứng dụng phương Tây, phải dùng VPN. Những điều kiện mà không nơi nào khác có được đã giúp WeChat có bước chạy đà đáng mơ ước để có được ngày hôm nay, tạo ra một hệ sinh thái “tất cả trong một”, gói gọn trong một ứng dụng duy nhất.
Còn trong khi đó, Musk đang loay hoay chiếm một phần miếng bánh thị phần dịch vụ trực tuyến vốn đã quá đông đúc và bão hòa. Tạo ra một ứng dụng “một cho tất cả” đồng nghĩa với việc X sẽ phải cạnh tranh với mọi ứng dụng phổ biến anh em có thể nghĩ ra: Uber, PayPal, Venmo, Netflix, Instagram, Facebook, Spotify, Twitch, YouTube…
Nếu cứ giữ tham vọng như gần 30 năm về trước, bây giờ mới làm được nhờ việc sở hữu nền tảng cơ bản là Twitter, thì sự thật là Elon Musk bắt đầu hơi muộn.
Mỹ không phải Trung Quốc, và X không thể trở thành WeChat
Nhắc lại chuyện Twitter vận hành theo mô hình khác hẳn WeChat, thì cũng phải đề cập thêm người dùng phương Tây sử dụng Twitter theo cách khác hoàn toàn so với cách người dùng Trung Quốc sử dụng WeChat.
Đầu tiên, nếu không có những động thái bảo vệ “hàng nội địa” đến mức cực đoan, thì dám khẳng định WeChat không bao giờ có thành công được như ngày hôm nay. Ở thị trường đông dân nhất nhì thế giới, sự vắng mặt của Google, YouTube, Facebook, Twitter, WhatsApp hay Instagram tạo ra một khoảng trống quyền lực khổng lồ, chỉ chờ một tay chơi đủ mạnh gạo bạo tiền nhảy vào yên vị. Và tay chơi ấy là Tencent, với WeChat.
Sẽ là dễ hiểu khi Elon Musk muốn lặp lại thành công của WeChat. Tesla có cả một siêu nhà máy lắp ráp ô tô điện ở Thượng Hải, và điều đó chứng minh Musk hoàn toàn không thiếu kinh nghiệm và kiến thức về thị trường Trung Quốc.
Nhưng câu hỏi được đặt ra là, liệu Musk có thành công trong việc áp dụng những kiến thức ấy, hay nói cách khác, là áp đặt thói quen sử dụng dịch vụ trực tuyến của người Trung Quốc cho thị trường phương Tây với X? Hiện giờ, nếu dựa vào tình hình kinh doanh của Twitter, cũng như xu hướng người dùng, thì mọi thứ đều đang không vận hành như cách Elon Musk mong muốn.